Statik kontrol, raf sistemlerinin yapısal güvenliğini ve yük taşıma kapasitesini değerlendiren profesyonel bir mühendislik hizmetidir. Endüstriyel depolarda kullanılan raf sistemlerinin güvenli çalışması için yasal zorunluluk olan statik kontrol, çalışan güvenliğini sağlar ve operasyonel riskleri minimize eder. Bu rehberde, statik kontrolün ne olduğunu, yasal gerekliliklerini ve uygulama süreçlerini detaylı olarak inceleyeceğiz.

Statik Kontrol Nedir? Temel Tanım

Statik kontrol, raf sistemlerinin sabit yükler (depolanan malzemelerin ağırlığı) altındaki yapısal davranışını analiz eden mühendislik çalışmasıdır. Bu kontrol şunları değerlendirir:

  • Yük taşıma kapasitesi: Rafın güvenle taşıyabileceği maksimum ağırlık
  • Yapısal dayanıklılık: Kolon, kiriş ve bağlantıların mukavemeti
  • Deformasyon limitleri: Yük altında oluşan eğilme ve yer değiştirmeler
  • Güvenlik katsayıları: Tasarım standartlarına uygunluk
  • Stabilite: Rafın devrilmeye karşı direnci

Statik Kontrol vs Diğer Kontrol Türleri

Raf sistemlerinde farklı kontrol türleri vardır. Statik kontrol‘ün diğerlerinden farkını anlamak önemlidir:

Özellik Statik Kontrol Dinamik Analiz Periyodik Kontrol
Amaç Yük kapasitesi belirleme Deprem dayanıklılığı Mevcut durum tespiti
Zamanlama Kurulum öncesi/sonrası Kurulum öncesi Yıllık (zorunlu)
Kim Yapar İnşaat Mühendisi İnşaat Mühendisi Yetkili Uzman
Yasal Zorunluluk Evet Deprem bölgelerinde Evet (yıllık)

Statik Kontrol Yasal Zorunluluğu: Hangi Mevzuatlarda?

Türkiye’de statik kontrol, birden fazla yasal düzenlemeyle zorunlu kılınmıştır:

1. İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği (2013)

Madde 5/2: “İşveren, iş ekipmanlarının güvenliğinden emin olmak için gerekli önlemleri almakla yükümlüdür.”

Raf sistemleri “iş ekipmanı” olarak sınıflandırılır ve bu yönetmelik kapsamındadır. Statik kontrol, rafların güvenliğini teyit eden zorunlu önlemlerden biridir.

2. 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu

Madde 4: “İşveren, çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamakla yükümlüdür.”

Statik kontrolsüz raf kullanımı, bu yükümlülüğün ihlali anlamına gelir ve kaza durumunda işverenin sorumluluğunu artırır.

3. TS EN 15635 Standardı

Uluslararası kabul görmüş bu standart, raf sistemlerinin:

  • Kurulumdan önce statik hesaplamasının yapılmasını
  • Yük kapasitesinin mühendislik hesaplarıyla belirlenmesini
  • Değişiklik sonrası yeniden hesaplama yapılmasını zorunlu kılar

4. Yapı Denetimi Kanunu (2001) – İlgili Maddeler

Belirli büyüklük ve yükseklikteki raf sistemleri (6 metre üzeri veya 50 ton üzeri kapasite), yapı olarak kabul edilir ve statik proje onayı gerektirir.

Zorunluluğu Hangi Durumlarda Geçerlidir?

Zorunluluğu şu durumlarda mutlaka yerine getirilmelidir:

Zorunlu Durumlar:

  • ✓ Yeni raf sistemi kurulumu: Montajdan önce veya hemen sonra
  • ✓ 4 metre üzeri yüksekliğe sahip sistemler: Tüm endüstriyel raflar
  • ✓ 20 ton üzeri toplam kapasite: Orta ve büyük ölçekli depolar
  • ✓ Kapasite artırımı: Yeni seviye eklenmesi veya yük artışı
  • ✓ Yapısal değişiklik: Konfigürasyon değişimi, parça değişimi
  • ✓ Hasar sonrası onarım: Kritik bileşen değişimi veya güçlendirme
  • ✓ Mülkiyet değişimi: İşletme devri, satış, kiralama
  • ✓ Denetim talebi: İş Güvenliği Uzmanı veya İSG talebi

Tavsiye Edilen Durumlar:

  • 5 yıldan eski raf sistemleri (yenileme kontrolü)
  • Yüksek yoğunluklu kullanım (ağır forklift trafiği)
  • Çevresel risk faktörleri (deprem bölgesi, nemli ortam)
  • Sigorta şartı (bazı sigorta poliçeleri talep eder)

Kim Tarafından Yapılmalıdır?

Sadece yetkilendirilmiş profesyoneller tarafından yapılabilir:

Yetki Gereksinimleri:

  • İnşaat Mühendisi: Yapı mühendisliği eğitimi almış, aktif oda üyeliğine sahip
  • Oda kaydı: İnşaat Mühendisleri Odası (İMO) üyesi olmalı
  • Mesleki deneyim: Minimum 3-5 yıl yapı statik hesabı deneyimi
  • Yazılım yetkinliği: SAP2000, ETABS gibi yapısal analiz yazılımları bilgisi
  • Standart bilgisi: TS EN 15512, TS EN 16681 standartlarına hakim

DİKKAT: Raf üreticileri, satıcıları veya montaj ekipleri yasal olarak statik kontrol raporu düzenleyemez. Bağımsız mühendis onayı şarttır!

Statik Kontrol Süreci: Adım Adım Uygulama

Statik kontrol profesyonel bir süreçtir ve şu aşamalardan oluşur:

Adım 1: Ön Bilgi Toplama (1-2 Gün)

  • Raf sistemi teknik çizimleri ve montaj planları
  • Malzeme sertifikaları ve profil özellikleri
  • Depolanacak ürünlerin ağırlık bilgileri
  • Zemin etüdü raporu (varsa)
  • Bina yapı ruhsatı ve statik projesi

Adım 2: Saha Keşfi ve Ölçümler (1 Gün)

  • Mevcut raf sisteminin yerinde incelenmesi
  • Profil ölçümleri ve kesit kontrolü
  • Bağlantı detaylarının incelenmesi
  • Ankraj ve zemin durumunun kontrolü
  • Fotoğraf ve video dokümantasyonu

Adım 3: Mühendislik Hesaplamaları (3-5 Gün)

  • Bilgisayar destekli 3D modelleme
  • Yük kombinasyonlarının belirlenmesi
  • Gerilme ve deformasyon analizleri
  • Emniyet katsayılarının kontrolü
  • Stabilite ve burkulma hesapları

Adım 4: Rapor Hazırlama (2-3 Gün)

  • Detaylı hesap raporu düzenlenmesi
  • Yük kapasitesi tablolarının oluşturulması
  • Teknik çizimlerin hazırlanması
  • Öneri ve uyarıların yazılması

Adım 5: Onay ve Teslim (1 Gün)

  • Mühendis imza ve mühür onayı
  • Raporun işletmeye teslimi
  • Kapasite etiketlerinin basımı ve yerleştirilmesi

Toplam Süre: 7-12 iş günü (raf sisteminin büyüklüğüne göre)

Yapılmazsa Ne Olur? Cezai Yaptırımlar

Statik kontrol yükümlülüğünün yerine getirilmemesi ciddi sonuçlar doğurur:

İdari Yaptırımlar:

  • İş müfettişi tespiti: İSG uzmanının zorunlu bildirimi veya denetim sonucu tespit
  • İdari para cezası: 10.000 – 50.000 TL arası (ihlal türüne göre)
  • İşyeri kapatma: Acil risk durumunda geçici veya kalıcı
  • Faaliyetin durdurulması: Statik kontrol yapılana kadar

Cezai Sorumluluk (Kaza Durumunda):

  • İş kazası tazminatları: Yaralanma veya ölüm durumunda tazminat davaları
  • Cezai dava: İhmali hareket veya taksirle yaralama/ölüme neden olma suçu
  • Hapis cezası: Ağır ihmalde işveren ve yöneticiler hakkında
  • Sigorta kapsamı dışı kalma: Statik kontrolsüz sistemlerde sigorta ödeme yapmayabilir

Operasyonel Sorunlar:

  • ISO, BRC, IFS gibi kalite sertifikasyonlarının alınamaması
  • Büyük müşterilerin tedarikçi denetimlerinde olumsuz sonuç
  • İhracat yapan firmalarda yurtdışı müşteri ret edilmesi
  • Çalışan motivasyonunun düşmesi (güvensizlik)

Maliyeti ve Bütçe Planlaması

Statik kontrol maliyeti, raf sistemi büyüklüğüne ve karmaşıklığına bağlı olarak değişir:

Maliyet Faktörleri:

  • Raf alanı: m² veya palet pozisyonu sayısı
  • Raf tipi: Standart paletli, kantilever, mobil, drive-in
  • Yükseklik: Yüksek sistemler daha detaylı analiz gerektirir
  • Karmaşıklık: Farklı profillerin karışık kullanımı
  • Saha mesafesi: Mühendis saha ziyareti seyahat gideri

Ortalama Fiyat Aralıkları (2024):

  • Küçük sistem (500 m² altı): 5.000 – 10.000 TL
  • Orta sistem (500-2000 m²): 10.000 – 25.000 TL
  • Büyük sistem (2000 m² üzeri): 25.000 – 50.000+ TL

Not: Yukarıda belirtilen maliyet rakamları tahmini ve örnek amaçlıdır. Gerçek maliyetler, tesis büyüklüğü, raf sistemi tipi, bölgesel farklılıklar ve piyasa koşullarına göre değişiklik gösterebilir.

Statik Kontrol Raporunun Geçerlilik Süresi

Statik kontrol raporunun sınırsız geçerliliği yoktur:

Geçerlilik Koşulları:

  • Süresiz geçerli (şartlı): Raf sisteminde değişiklik yapılmazsa
  • Yenileme gerektirir: Her yapısal değişiklik sonrası
  • Tavsiye edilen güncelleme: 5-7 yılda bir kontrol
  • Zorunlu yenileme: Hasar, güçlendirme, kapasite artırımı

Raporun Saklanması:

  • Orijinal rapor işletmede muhafaza edilmeli (5 yıl minimum)
  • Denetimlerde ibraz edilebilir olmalı
  • Dijital yedek tutulması tavsiye edilir

Sık Sorulan Sorular

S1: Periyodik kontrol varsa statik kontrol gerekli mi?

C: Evet, ikisi farklı süreçlerdir. Periyodik kontrol mevcut durumu inceler, statik kontrol ise yük kapasitesini hesaplar. Her ikisi de zorunludur.

S2: Raf üreticisinin verdiği kapasite bilgisi yeterli değil mi?

C: Hayır, üretici katalog değerleri idealdir. Gerçek tesis koşullarında (zemin, bina, montaj kalitesi) bağımsız mühendis kontrolü şarttır.

S3: Eski raf sistemim var, statik kontrol şart mı?

C: Evet, kurulum tarihine bakılmaksızın tüm kullanımdaki raflar için zorunludur. Eski sistemler daha da risklidir.

S4: Statik kontrol yapmadan kullanırsam kaza olmazsa sorun olur mu?

C: İş müfettişi denetiminde tespit edilirse ceza alırsınız. Ayrıca kaza anında yasal sorumluluk çok ağırlaşır.

Sonuç: Güvenli Depolama İçin Vazgeçilmez

Statik kontrol, sadece yasal bir zorunluluk değil, işletmenizin ve çalışanlarınızın güvenliğine yaptığınız en önemli yatırımdır. Profesyonel bir statik kontrol:

  • Çalışan güvenliğini maksimum seviyeye çıkarır
  • Yasal yükümlülükleri yerine getirir, ceza riskini ortadan kaldırır
  • Doğru yük kapasitesi ile operasyonel verimliliği artırır
  • Sigorta ve sertifikasyon süreçlerinde sorun yaşanmasını önler
  • Uzun vadede maliyetleri düşürür (kaza ve hasar önleme)

Arbikon Yapı olarak, raf sistemleri statik kontrol hizmetlerinde 15 yılı aşkın deneyimimizle yanınızdayız. TS EN 15512 ve TS EN 16681 standartlarına tam uyumlu, yasal geçerliliği olan statik kontrol raporları hazırlıyoruz. Detaylı bilgi ve teklif için bizimle iletişime geçin.